Gornji kapak kod zdrave osobe normalno prekriva oko 1 mm gornjeg dijela rožnjače, odnosno udaljenost od centra zenice pa do ruba gornjeg kapka iznosi 4-4,5mm. Ptoza predstavlja abnormlno nizak položaj ruba gonjeg kapka.
Ovo stanje treba razlikovati od dermatohalaze koja predstavlja višak kože na gornjim kapcima, a koja može postojati izolovano ili u kombinaciji sa ptozom.
Ptoza može biti obostrana ili jednostrana, a prema vremenu nastanka dijeli se na urođenu ili stečenu. Urođena ptoza obično je prisutna već na rođenju ali se može manifestovati u toku prve godine života. Najčešće se javlja kao izolovana pojava zbog neadekvatnog razvoja (disgeneze) mišića podizača gornjeg kapka, ali može biti i okviru složenijih stanja kao što su sindrom blefarofimoze, Marcus Gunn sindrom, kongenitalni Hornerov sindrom i dr. Najveća opasnost kod urođene ptoze je moguć razvoj slabovidosti ili ambliopije. Zato su pravovremen pregled i postavljanje dijagnoze ključni faktori.
Spuštenost kapka obično prvo primijete pedijatri ili roditelji koji se potom javljaju oftalmologu. U cilju postavljanja dijagnoze uzimaju se detaljni podaci (vrijeme nastanka, promjena visine kapka u toku dana ili tokom dojenja i sl.), pregledaju ranije fotografije, radi se kompletan oftalmološki pregled i ukoliko je potrebno dodatna laboratorijska i imidžing dijagnostika.
Liječenje ptoze vrši se hirurški i zavisi od stepena spuštenosti kapka. U blažim oblicima kada je predio zenice potpuno slobodan i nema znakova slabovidosti ili strabizma dovoljno je praćenje. Korekcija ptoze koja je u ovom slučaju više kozmetska smetnja obično se vrši u predškolskom uzrastu radi adekvatne socijalizacije.
Kod slučajeva gdje rub kapka pokriva manji ili veći dio predjela zenice potrebna je rana korekcija ptoze koja se najčešće izvodi sa napunjenih godinu dana, a u težim slučajevima i ranije.
Stečena ptoza javlja se u odraslom životnom dobu. Postoje brojni uzroci, a najčešće je prisutna tzv. involutivna (aponeurotska) ptoza gdje dolazi do istezanja pripoja mišića podizača gornjeg kapka. Drugi manje česti uzroci su miogena ptoza koja nastaje zbog slabosti mišića (npr. kod mijastenije gravis ili kod distrofija mišića), neurogena ptoza, kod neadekvatne funkcije živca koji inerviše mišić podizač kapka (u slučaju moždanog udara i sl.), mehanička ptoza, gdje efekat mase potiskuje kapak ka dole (kod tumora, halaciona ili značajnog viška kože) i traumatka ptoza koja nastaje usljed povrede mišića ili nerva.
Pacijenti sa involutivnim tipom ptoze često ne primijete da imaju spuštene kapke jer je proces nastanka postepen i najšće obostran. Nerijetko su prisutne glavobolje zbog hiperaktivacije čeonog mišića, problemi sa čitanjem na blizinu, kao i nesvjesno zabacivanje glave radi oslobađanja vidne osovine. Postavljanje dijagnoze vrši se na osnovu anamneze i pregleda gdje se vrše određena mjerenja stepena ptoze, procjena funkcije mišića, a u nekim slučajevima radi se i dodatna laboratorijska ili imidžing dijagnostika.
Tretman ptoze zavisi od uzroka. U slučajevima slabosti mišića sistemsko liječenje od strane neurologa obično dovedi do poboljšanja, a u ostalim slučajevima hirurško liječenje je neophodno radi postizanja adekvatne visine kapaka. Koriste se brojne tehnike, a koja će se upotrijebiti zavisi tipa ptoze, konačnog cilja tretmana, procjene hiruga i od funkcije mišića podizača gonjeg kapka.
